"توسعه جنگل ها و مراتع"
اکنون به دو اصل دیگر انقلاب اجتماعی و ملی
ایران میپردازیم .
یکی، ملی شدن جنگلها و مراتع
و دیگری ملی شدن منابع آب
هردوی این اصول با سنت های کهن
ملی و مذهبی ایرانیان و ضرورتهای کنونی بسط و توسعه اقتصاد کشور هماهنگی تام و
تمام داشت. متاسفانه مساحت جنگلهای ایران چندان زیاد نیست بر روی هم ۳،۴۰۰،۰۰۰ هکتار جنگل در دامنه های شمالی
کوه های البرز و استان های ساحلی دریای خزر وجود دارد و تاسه میلیون هکتار دیگر به
طور پراکنده در سایر نقاط کشور و از این مجموعه فقط ۱.۳ میلیون هکتار از لحاظ صنعتی قابل بهره برداری
است و مابقی بر اثر حوادث و فقدان نگاه‌داری صحیح در گذشته نمی‌تواند به فوریت
مورد استفاده قرار گیرد.
بر اساس اسناد و مدارک موجود ایران از عهد عتیق
تا اوائل قرن هجدهم دارای جنگل های متعدد و متنوع بود. مساحت جنگل های موجود در
داخل سرحدات کنونی ایران، در زمان هخامنشیان به بیش از ۱۶ میلیون هکتار می‌رسید. انهدام
جنگل های ایران از زمان حمله مغول آغاز و مخصوصا در سه قرن اخیر و اوایل قرن بیستم
به حد اعلای خود رسید. میان سال های ۱۹۰۳ تا ۱۹۱۳ تقریبا یکصد و سی هزار تن زغال چوب از قطع اشجار جنگلی ایران
استحصال گردید که بیش از سی وسه هزار تن آن به خارج صادر شد.
در طول تاریخ جنگل های ایران
تحت نظام مالکیت شخصی نبود و طبق اصول اسلامی نیز شطها و رودخانه ها و جنگلها و
مراتع و دریاچه ها و مرداب ها قابلیت تملک خصوصی و فردی نداشته متعلق به عامه مردم
است. در دوران خانخانی و ضعف قدرت مرکزی، بزرگ مالکان و صاحبان قدرت و نفوذ بتدریج
بخشی مهم از جنگلها و مراتع کشور را به مالکیت خود در آوردند و به نحوی غیر عقلانی
مورد بهره‌برداری قرار دادند و تخریب و انهدام آنها را باعث شدند. در نتیجه قسمت
مهم از جنگلهای ایران از میان رفت و در مناطق مرکزی صحرا توسعه و گسترش فراوان
یافت.
من در سال ۱۳۴۲ یادآور شدم که جنگل ثروتی است
طبیعی و ملی که در پیدایش و گسترش آن دست بشر دخالت نداشته و بنابر این حاصل کار و
کوشش شخص یا اشخاص معینی نمی‌تواند باشد، بلکه طبیعت آن را به ما ارزانی داشته تا همگان از
مواهبش بهره مند شوند، طبیعتاً بیان من بر مراتع نیز شمول داشت. مساحت مراتع ایران
به هیجده
میلیون هکتار می‌رسید که حدود ۸ میلیون آن مراتع معمولی و ده میلیون هکتار آن بیشه‌زار و یا کم و بیش مشجر بود. این مراتع برای
تغذیه نیمی از دامهای کشور کافی بود و بیشتر به همین سبب دام های ایرانی نحیف
بودند و از غذای کافی برخوردار نمی‌شدند و کمبود مرتع سوء استفاده های زیادی را
سبب میشد.
تصویب نامه قانونی اجرای اصل
ملی کردن جنگل ها و مراتع در بهمن ۱۳۴۱ قطعیت یافت و از آن پس همه جنگلها و مرتع‌های ایران به صورت
ثروتی متعلق به همه ایرانیان در آمد و ترتیبی برای پرداخت غرامات معقولی به مالکان
خصوصی داده شد.
حفاظت ، بهره‌برداری و توسعه
جنگل های کشور به سازمان جنگلبانی محول شد. برای تجدید و احیای جنگلها ، هرگونه تردد غیرمجاز
و بهره‌برداری در قسمت مهمی از جنگل های کشور ممنوع گردید و به شرکت ملی نفت
ایران مأموریت داده شد که مراکز متعدد توزیع مواد نفتی در سطح روستاها و نقاط دور
افتاده کشور به وجود آورد تا نیاز مردم به مصرف زغال چوب از میان برود. در طی این
مدت ۹ میلیون اصله درخت در ۲۶ نقطه کشور کاشته شد و ۲۸،۰۰۰ هکتار کمربند سبز در اطراف شهرهای بزرگ یا
حاشیه راههای اصلی کشور احداث گردید و چندین جنگل بزرگ به صورت پارک جنگلی ملی
درآمد. به علاوه در مساحتی برابر ۸۰۰،۰۰۰ هکتار نهال ها و بوته های مخصوص برای جلوگیری از پیشرفت شن در
صحاری مرکزی ایران کاشته شد.
در زمینه مراتع مقررات خاصی برای استفاده دامداران از
آنها وضع گردید و حقوق و امتیازات بزرگ مالکان سابق بر این اراضی ملغی و وزارت
کشاورزی مأموریت یافت برنامه خاصی برای توسعه و بهره برداری مراتع ملی به مرحله
اجرا درآورد.
