"فصل سوم"
"اقدامات سپاه دانش، سپاه
بهداشت
و سپاه ترویج و آبادانی"
سپاه های دانش بهداشت و ترویج و آبادانی که هر سه بر اساس اصول
انقلاب شاه و ملت تاسیس شد، نقشی بس مهم و اساسی و موثر در آبادانی روستاها و
گسترش خدمات بهداشتی، آموزشی و رفاهی و فرهنگی در میان کشاورزان و همه روستا
نشینان، ایفا نمود.
افراد این سپاهها را مشمولان وظیفه مرد و یا دختران داوطلب تشکیل
میدادند. مخصوصا شور و شوق و هیجان دختران در این خدمت حیرت انگیز بود. خود من هنگام بازدید از یک مرکز آموزش دختران داوطلب
از آنان پرسیدم کدام یک مایل است دوران خدمت خود را در روستاها بگذراند. بدون
استثناء همه اعلام آمادگی و ابراز تمایل کردند.
پیش از سال ۱۳۴۲ فقط ۱۶ تا ۲۴% کودکان لازم التعلیم، به تناسب
مناطق مختلف کشور، به مدرسه می‌رفتند و دیگران از این نعمت محروم بودند. در مقابل ۷۴% کودکان شهرنشین از خدمات آموزشی
استفاده می‌کردند. البته قانون تعلیمات اجباری در سال ۱۳۲۱ به تصویب رسیده بود ولی امکان
اجرای آن وجود نداشت و در سطح کل کشور و در مجموع طبقات سنی، ۸۵% ایرانیان از نعمت سواد محروم
بودند خواندن و نوشتن نمی‌دانستند.
من به خوبی می‌دانستم که برای حل این مشکل باید از شور و شوق
جوانان ایرانی یاری جست. آیا امکان داشت و قابل تصور بود که جوانان مشمول خدمت
وظیفه عمومی حاضر به خدمت در روستاها برای سوادآموزی و گسترش آموزش نباشند و پاسخ
آنان به این ندای ملی منفی باشد؟ ابدا.
پاسخ جوانان ایران مثبت و توام با شور و هیجان و اخلاص عمل بود و احترام و
ستایش همگان را برانگیخت و حتی موجب تعجب و تحسین در ممالک خارجی شد کشورهای متعدد
از این اصل انقلاب شاه و ملت الهام گرفتند.
سپاه دانش توفیقی بی مانند به دست آورد: فقط در سطح روستاهای کشور
طی مدت پانزده سال تعداد دانش آموزان مدارس سپاه دانش ۶۹۲% افزایش یافته و در پنج سال اول ۵۱۰،۰۰۰ پسر و ۱۲۸،۰۰۰ دختر همچنین ۲۵۰،۰۰۰ مرد سالمند و ۱۲،۰۰۰ زن سالمند از آموزش این
سپاهیان استفاده کرده و خواندن و نوشتن فرا گرفتند.
در همین مدت سپاهیان دانش موفق شدند با کمک و خودیاری روستاییان ۱۰۷،۰۰۰ مدرسه ساده در روستاها بسازند و
۷،۲۰۰ بنای
قدیمی را مرمت کنند. سپاهیان دانش در
همین مدت توانستند ۹۵۰ مسجد بنا کنند و ۸،۲۰۰ مسجد را تعمیر کردند. همچنین ۵،۰۰۰ حمام عمومی و ۶۰،۰۰۰ کیلومتر راه روستایی احداث
نمودند که در آنها ۲،۴۵۰ پل کوچک و ۲۰،۰۰۰ آبرو تعبیه شده بود.
اینان در ایجاد و نوسازی ۸،۷۰۰ مزرعه نمونه و اجرای برنامه غرس ۲،۵۰۰،۰۰۰ اصله درخت بمنظور ایجاد فضای سبز و باغات قابل
استحصال و تاسیس ۷،۵۰۰
باشگاه ورزشی روستایی و نصب ۵،۰۰۰ صندوق پست در روستاها نیز همکاری و مشارکت مستقیم و موثر داشتند.
تا پایان سال ۱۳۵۷ بیست و هشت دوره از پسران ۱۸ دوره از دختران به خدمت سپاه
دانش رفتند که مجموع تعداد آنان به بیش از یکصد هزار تن بالغ گردید. بسیاری از این
گروه پس از پایان دوره سپاهیگری به خدمت وزارت آموزش و پرورش درآمدند و کار تعلیم
نوجوانان و جوانان را ادامه دادند. بعضی
دیگر در راهبری خانه های انصاف مشارکت موثر نمودند.
هزینه مدارس سپاه دانش ثلث هزینه مدارس متعارف
مشابه بود و همه خدمات عمرانی و فرهنگی و اجتماعی جنبی را سپاهیان برایگان و داوطلبانه
انجام میدادند. بخشی مهم از این خدمات به عهده سپاه ترویج و آبادانی بود که بر
اساس اصل هشتم انقلاب شاه و ملت دو سال بعد بنیان گرفت و در آغاز کار و وظایف مشخص
دیگری نیز برعهده داشت.
"سپاه ترویج و آبادانی"
نخستین وظیفه هر یک از
افراد این سپاه تهیه "شناسنامه" هر روستا بود. این شناسنامه مشتمل بود
بر اطلاعات دقیقی در مورد موقعیت و مشخصات جغرافیایی، کشاورزی، اقتصادی، و فرهنگی
هر ناحیه. بر اساس تکمیل این پرسشنامه و اطلاعاتی که بدست می‌داد، می‌بایست بررسی
های دقیق‌تری در مورد مسائل و معضلات محلی به عمل آید و وزارت کشاورزی و عمران
روستایی مأموریت داشت که بر اساس مجموع پرسشنامه ها، شناسنامه جامع و کاملی از همه
روستاها و زندگی روستایی ایران فراهم آورد.
کار دیگر این سپاهیان، آموزش و ترویج روش های نوین کاشت و برداشت
بود و می‌بایست در مزرعه نمونه کوچکی که مساحت آن از یک هزار متر کمتر نباشد،
عملاً طرز استفاده و فواید این راه و روش ها به روستائیان آموخته شود. همچنین
سپاهیان ترویج و آبادانی وظیفه داشتند شیوه های بهبود کیفیت دامداری، تهویه و
تنظیف محل های نگهداری دامها و تلقیح آنها را به کشاورزان بیاموزند و نیز فعالیت
های اجتماعی و فرهنگی را در روستاها گسترش دهند.
بعضی از اقدامات و خدماتی که سپاهیان در ۶۶،۷۵۴
روستای کشور ما دادند به قرار زیر است: احداث راهها و شبکه های آبرسانی روستایی،
انجام کمکهای بهداشتی و درمانی به روستاییان در غیبت سپاه بهداشت، ساختمان حمام های
عمومی، مدارس، کتابخانه ها، نصب موتورهای کوچک مولد برق و بهره برداری از آنها،
کمک به بهره برداری از شبکه پست و تلگراف و تلفن، احداث ابنیه عمومی از جمله محل
استقرار تعاونی های روستایی و مدارس... .
