(۷۲)

"تلاش برای همبستگی جهانی"

شاید ضرورت نداشته باشد که به روابط کشور خود با ممالک غربی تاکید کنم. به گمان من ایران از لحاظ مرامی ‌و سیاسی جزئی از اردوی کشورهای دمکراتیک غربی  است و از لحاظ اقتصادی قسمت اعظم مبادلات ما با ایالات متحده امریکا و سایر کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی صورت می‌گیرد. باید اضافه کنم که ما در این اواخر کوشیدیم مبادلات بازرگانی و روابط اقتصادی خود را با سایر کشورهای امریکای شمالی و نیز ممالک امریکای مرکزی و امریکای جنوبی بسط و توسعه بخشیم.

من همواره صراحتا گفته ام که سیاست خارجی ما تنها در خدمت مصالح ایران بود. اما بدیهی است که مصلحت ایران ایجاب می‌کند که همسایگان ما  پیوسته در حالت صلح و ثبات و ترقی بسر ببرند. به همین سبب پیوسته به سیاست حسن همجواری عمل کردیم و تا جائی که میتوانستم از معاضدت و یاری به آنان دریغ نورزیدم. باز به همین دلیل است که عقیده داشتیم که باید در سیاست خارجی خود اصل تعادل  میان دنیای غرب، اتحاد جماهیر شوروی، کشورهای اروپای شرقی و جمهوری خلق چین را مراعات نمائیم. ما به همبستگی عمیق و راستین میان همه ملل جهان عقیده داشتیم و آنرا یکی از مبانی سیاست خارجی خود می‌دانستیم و امیدوار بودیم که سایر کشورهای جهان نیز به این اصل عمل کنند.

من در سال ۱۹۷۳ پیشنهاد کردم که دوازده کشور صنعتی عمده جهان به دوازده کشور عضو اوپک ملحق شوند و به اشتراک صندوق بین‌المللی کمکهای اقتصادی را به وجود آورند و هر یک ۱۵۰ میلیون دلار سرمایه آنرا تقبل نمایند. برپایه پیشنهاد من میبایست دوازده کشور از ممالک جهان سوم نیز در شورای این صندوق شرکت داشته باشند تا متفقا به طرحهای پیشنهادی ممالک در حال توسعه  رسیدگی شود و تاکید کرده بودم که باید به  اولویت طرحهائی که به استقلال این کشورها کمک می‌کنند توجه بیشتر به عمل آید.

پس از سال ۱۹۷۳ سه عامل جدید در این رهگذر پدیدار شد: نخست افزایش تعداد اعضای اوپک، دوم تزلزل و ضعف دلار که در آن هنگام پولی محکم بود. سوم قیمت نفت، البته اگر قرار باشد که در حال حاضر به پیشنهاد من توجه شود، باید عوامل فوق را هم در نظر گرفت.

برپایه پیشنهاد من قرار بود سرمایه این صندوق سه میلیارد دلار باشد و اکنون مبلغ ضروری، بیست میلیارد است و صلاح خواهد بود که سرمایه گذاری اولیه هر کشور عضو، با میزان درآمد آن متناسب باشد بدیهی است نمی‌توان از عربستان سعودی و گابن یک اندازه کمک انتظار داشت.

"پیشنهاد من واقع‌بینانه بود"

بر اساس نظر من، بانک جهانی ترمیم و توسعه و صندوق بین المللی پول می‌بایست به عنوان مشاور فنی و عامل انجام و تسهیل سرمایۀ سرمایه گذاریها، با صندوق همکاری نمایند و با اتکاء به منافع آن، وامهای بیست ساله با نرخ سالیانه ۲.۵ درصد در اختیار کشورهای درحال توسعه قراردهند. آقای مکنامارا رئیس بانک جهانی و همچنین مدیرکل صندوق بین المللی پول، این پیشنهاد را به تائید و حسن اعتبار فراوان تلقی کردند. فراموش نکنیم که بر اساس این طرح از یک طرف کمک موثری به توسعه اقتصادی و صنعتی در کشورهای جهان سوم به عمل می‌آمد و از طرف دیگر ممالک صنعتی از سفارش های زیادی برخوردار می‌شدند و صادراتشان رونق می‌گرفت.

نتیجه نهائی، تحکیم همکاری و همبستگی بین المللی بود.

از دیدگاه من این صندوق میبایست با بی طرفی کامل سیاست عمل کند و امکانات خود را در اختیار همه کشورهای نیازمند، بدون توجه به نظام حکومتی آنان، قرار دهد.

چنین سازمانی میتوانست در حقیقت یک بنیاد جهانی و تعاونی همکاریهای بین المللی باشد. این پیشنهاد ها در چهارچوب یک طرح بین المللی به منظور حل بحران جهانی نیرو ارائه شده بودکه متاسفانه نه کشورهای صنعتی با آن موافقت کردند و نه کشورهای اوپک.

بی شبهه این طرح، شجاعانه و ابتکاری بود. اما تخیلی و دور از واقع‌بینی  نبود و به تحقق همبستگی و همکاری بین‌المللی و به منظور نیل به ثبات اقتصادی و سیاسی در جهان تکیه داشت. روشن است آنهائی که پیوسته در جستجوی نابسامانی جهانند، نسبت به این طرح نظر خوبی نداشتند.

درست تجسم کنید: اگر اتحاد سرخ و سیاه در ایران شکست خورده بود و ایران میتوانست به قیمتهای فعلی، روزانه پنج تا شش میلیون بشکه نفت صادر کند، چه امکاناتی در اختیار ایران بود و به چه پیشرفتهای حیرت‌انگیزی که نائل نمیشد. با این امکانات ما می‌توانستیم به هدفهای انقلاب شاه و ملت برسیم و در حل و فصل مشکلات جهانی، از جمله مسائلی که در کنفرانس شمال، جنوب مطرح شده بود بطور موثر کمک نمائیم.

در مورد مسائل  کنفرانس اخیر من مکررا با آقای ژیسکاردستن رئیس جمهوری فرانسه به مذاکره و تبادل نظر پرداختم. میان ما اتفاق نظر کامل وجود داشت و هر دو معتقد بودیم که مسائل بزرگ اقتصادی و سیاسی جهان، از جمله مسئله نیرو را باید یکجا و بطور کلی حل و فصل کرد. امیدوارم رئیس جمهوری فرانسه بتواند، علی رغم دشواریهای موجود، به کوشش و تلاش خود در این زمینه ادامه دهد.