(۶۸)

"فصل سیزدهم"

 "مبانی سیاست خارجی ایران"

 قبلا درباره هدفها و دست‌آوردهای سیاست داخلی ایران سخن گفتم و دیدیم که چگونه کشور ما توانست پس از نابسامانی‌های زمان مصدق، بسط و توسعه ملی را در محیط ثبات و آرامش را آغاز نماید.

 توفیق ایران در این زمینه و کامیابی‌های انقلاب شاه و ملت، بدون یک محیط حسن همجواری و دوستی با کشورهای همسایه و سایر ممالک جهان و بدون تحقق سیاست خارجی واقع بینانه میسر نمی‌شود و اکنون به توضیح جنبه های مختلف این سیاست خارجی و نتایج آن می‌پردازم.

"روابط ایران با اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی"

هدف اصلی من در سیاست خارجی این بود که ایران بهترین روابط را با کلیه کشورهای همسایه و هم مرز داشته باشد. من در این زمینه توفیق یافتم زیرا مانند هر نظامی ‌با وجدان از جنگ نفرت دارم و صلح را برای کشور خود واجب می‌دیدم. کوشش من بر آن بود که میان ایران و همسایگانش احترام متقابل و متساوی برقرار باشد.

سیاست ما با کلیه همسایگان مبتنی بر صلح و صفا بود، ولی می‌بایست آنها تفهیم کنیم که در صورت هجوم به ایران و اعمال سیاستی خصم آمیز نسبت به کشور ما، با مقاومت سرسخت روبرو خواهند شد.

خوشبختانه ما توفیق یافتیم کلیه مسائل فیمابین را با اتحاد جماهیر شوروی به خوبی حل و فصل کنیم. از جمله این مسائل، یکی اختلافات مرزی بود و دیگری چگونگی تقسیم آب رودخانه ارس که طبق حقوق بین المللی بر اساس پنجاه و پنجاه به انجام رسید. بر اساس توافق دو کشور مشترکا سد بزرگی بر روی رودخانه ارس بنا کردیم که هم مقادیر قابل ملاحظه ای برق تولید می‌کند و هم منطقه وسیعی را آبیاری می‌نماید. برنامه های مشترک دیگری هم در این زمینه طرح‌ریزی شده بود که می‌بایست سرانجام تولید مشترک برق از تأسیسات سد ارس به یک میلیون کیلو وات در ساعت برسد.

حجم مبادلات بازرگانی ما با اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی قابل ملاحظه و این کشور یکی از طرف‌های عمده تجارت خارجی ایران بود. بر اساس فروش و صدور گاز ایران به اتحاد شوروی، این کشور در شرایط رضایت‌بخشی مجتمع عظیم ذوب آهن ایران را بنا کرد. فراموش نکنیم که در زمان ریاست جمهوری ژنرال آیزنهاور امریکائیها از قبول تقاضای ایران برای احداث یک مجتمع ذوب آهن سر باز زده بودند. روسها همچنین در زمینه اکتشافات و بهره‌برداری معادن آهن و زغال سنگ در جنوب خراسان و در استان کرمان به ما کمک های شایانی کردند. بالاخره باید گفت که قسمتی مهم از صادرات و واردات ایران به اروپا از طریق خطوط آهن اتحاد شوروی انجام می‌گرفت.

اضافه می‌کنم که ما معادل چند صد میلیون روبل وسائل نظامی‌ و جنگ افزار از اتحاد جماهیر شوروی خریداری کردیم و قرار بود مقادیر مهمی‌ اسلحه از چکسلواکی خریداری نمائیم. با استفاده از فرصت باید بگویم که من همواره چه در چکسلواکی و چه در سایر کشورهای اروپایی با استقبالی گرم و محبت آمیز روبرو شدم و روابطی بس دوستانه با رهبران بعضی از این ممالک چون چکسلواکی، بلغارستان، لهستان و رومانی داشتم.

 مخصوصا خاطره‌ای بس دلپذیر از گفتگوهای متعدد خود با آقای چائوشسکو،  رهبر رومانی دارم که در رفتارش نسبت به من حتی پس از آنکه مجبور به ترک وطنم شدم تغییری حاصل نشده است. وی به نظر من مردی است توانا که از هیچ چیز برای حفظ و صیانت استقلال کشورش فروگذار نخواهد کرد.