"تلاش ملی برای تامین آب"
در سال ۱۳۴۷ اصل ملی شدن منابع آبهای تحت الارضی و سطح الارضی در سرتاسر کشور به تصویب رسید. تصویب این اصل هم بر سنت های ملی دیرین ایرانی که به زمان هخامنشیان می‌رسد، استوار بود و هم بر تعالیم دین اسلام.
متاسفانه ایران در طول تاریخ خود همواره با کمبود
آب مواجه بوده است تا آنجا که داریوش بزرگ دعا می‌کرد که اهورامزدا ایران را از
خطر دشمن، دروغ و خشکسالی محفوظ نگاه دارد. در حالی که متوسط میزان سالیانه
بارندگی در جهان ۸۶۰ میلی متر است این رقم در ایران از ۲۳۱ میلی متر تجاوز نمی‌کند.
مجموعه منابع آب ایران، به نسبت بارندگی مطلوب و یا خشکسالی بین ۲۸۰ تا ۵۲۰ میلیارد مترمکعب متغیر و بطور
متوسط برابر ۳۷۸ میلیارد متر مکعب است.
از این مجموعه در حدود ۷۳% به جنگل ها،مراتع، اراضی غیر مزروعی و یا دیم اختصاص می‌یابد و یا به دریاچه‌ها و دریاها می‌ریزد. حدود ۲۷% یعنی به طور متوسط ۱۰۳ میلیارد متر مکعب، از طریق رودخانه ها و چشمه‌سارها، در دسترس و قابل استفاده است.
در سال ۱۳۴۶ حدود ۶۶.۸ میلیون متر مکعب برای تامین نیازهای شهری و صنعتی و کشاورزی ایران کفایت داشت که از این رقم ۲۶.۲ میلیارد مترمکعب آن فقط به مصرف زراعت می‌رسد.
این ارقام به خوبی نشان می‌دهد که اگر فقط یکسال کمبود باران در کشور باشد چه مشکلی پدید می‌آید و اگر خشکسالی تکرار شود چه فاجعه ای است. همچنین افزایش سریع نفوس، توسعه شهرها، گسترش صنایع ذوب آهن، فلزات، پتروشیمی، تولید برق و ارتقاء میزان مصرف، ضرورت و وجوب اتخاذ و اجرای یک سیاست جامع و درون‌نگر تامین و توسعه منابع آب و جلوگیری از اتلاف آنرا بر همگان روشن ساخته و می‌سازد. قبل از سال ۱۳۴۲ پنج سد بزرگ و کوچک در کشور ما ساخته شده بود. پس از این تاریخ هشت سد بزرگ بر این رقم افزوده شد که مجموع ظرفیت دریاچه های زیر این سدها بر ۱۳ میلیارد مترمکعب بالغ گردید و امکان آبیاری ۸۰۰،۰۰۰ هکتار اراضی مزروعی (از جمله ۴۰۰،۰۰۰ هکتار اراضی جدید) را تامین نمود.
ظرفیت نصب شده تولید برق این سدها به ۱۰۸۴ مگاوات بالغ گردید. هنگامی‌که من ناگزیر از ترک ایران شدم، پنج سد بزرگ دیگر در دست ساختمان بود که تنها یکی از آنها یعنی سد رضا شاه کبیر بر روی شط کارون می‌تواند ۱۵۰،۰۰۰ هکتار اراضی جدید زراعی را مشروب و ۱۰۰۰ مگاوات برق تولید نماید. با ساختمان دو سد دیگر بر شط کارون، که در دست بررسی بود، میزان تولید برق در این مجموع به ۳۰۰۰ مگاوات بالغ می‌گردید. بعلاوه مطالعاتی برای استفاده از آبهای زیرزمینی این منطقه آغاز شده بود.
طرح دیگری که در زمینه تامین منابع آب در دست انجام و اتمام بود، مرکز شیرین کردن آب دریا در ساحل خلیج فارس بود که میبایست به مدد نیروی برق حاصل از نیروگاه های اتمی تحقق یابد.
قرار بود آب حاصل از این طرح هم به مصارف شهری و خانگی و رفع کمبودهای موجود در شهرها و روستاهای سواحل جنوبی کشور برسد به هم به مصارف صنعتی و کشاورزی.
هدف نهایی و طویل‌المدت ما این بود که سطح اراضی زیر کشت را از ۲.۷ میلیون هکتار به ۱۵ میلیون هکتار برسانیم و برای نیل به این منظور لازم بود که هم نیرو و هم آب کافی در اختیار باشد.
تولید نیروی برق ایران در سال های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷ از ۲.۳۸۸ میلیون کیلووات ساعت به بیش از ۲۰ میلیارد کیلووات ساعت و ظرفیت نصب شده مراکز تولید برق، از ۸۵۰ مگاوات به ۷۵۰۰ مگاوات رسید و قرار بود در سال های ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ ، ۲۴۰۰ مگاوات تولید برق از نیروگاههای اتمی نیز به این رقم اضافه شود. برنامه نهایی ما آن بود که طی بیست سال آینده ۲۵۰۰ مگاوات برق اتمی تولید کنیم.
از این مجموعه در حدود ۷۳% به جنگل ها،مراتع، اراضی غیر مزروعی و یا دیم اختصاص می‌یابد و یا به دریاچه‌ها و دریاها می‌ریزد. حدود ۲۷% یعنی به طور متوسط ۱۰۳ میلیارد متر مکعب، از طریق رودخانه ها و چشمه‌سارها، در دسترس و قابل استفاده است.
در سال ۱۳۴۶ حدود ۶۶.۸ میلیون متر مکعب برای تامین نیازهای شهری و صنعتی و کشاورزی ایران کفایت داشت که از این رقم ۲۶.۲ میلیارد مترمکعب آن فقط به مصرف زراعت می‌رسد.
این ارقام به خوبی نشان می‌دهد که اگر فقط یکسال کمبود باران در کشور باشد چه مشکلی پدید می‌آید و اگر خشکسالی تکرار شود چه فاجعه ای است. همچنین افزایش سریع نفوس، توسعه شهرها، گسترش صنایع ذوب آهن، فلزات، پتروشیمی، تولید برق و ارتقاء میزان مصرف، ضرورت و وجوب اتخاذ و اجرای یک سیاست جامع و درون‌نگر تامین و توسعه منابع آب و جلوگیری از اتلاف آنرا بر همگان روشن ساخته و می‌سازد. قبل از سال ۱۳۴۲ پنج سد بزرگ و کوچک در کشور ما ساخته شده بود. پس از این تاریخ هشت سد بزرگ بر این رقم افزوده شد که مجموع ظرفیت دریاچه های زیر این سدها بر ۱۳ میلیارد مترمکعب بالغ گردید و امکان آبیاری ۸۰۰،۰۰۰ هکتار اراضی مزروعی (از جمله ۴۰۰،۰۰۰ هکتار اراضی جدید) را تامین نمود.
ظرفیت نصب شده تولید برق این سدها به ۱۰۸۴ مگاوات بالغ گردید. هنگامی‌که من ناگزیر از ترک ایران شدم، پنج سد بزرگ دیگر در دست ساختمان بود که تنها یکی از آنها یعنی سد رضا شاه کبیر بر روی شط کارون می‌تواند ۱۵۰،۰۰۰ هکتار اراضی جدید زراعی را مشروب و ۱۰۰۰ مگاوات برق تولید نماید. با ساختمان دو سد دیگر بر شط کارون، که در دست بررسی بود، میزان تولید برق در این مجموع به ۳۰۰۰ مگاوات بالغ می‌گردید. بعلاوه مطالعاتی برای استفاده از آبهای زیرزمینی این منطقه آغاز شده بود.
طرح دیگری که در زمینه تامین منابع آب در دست انجام و اتمام بود، مرکز شیرین کردن آب دریا در ساحل خلیج فارس بود که میبایست به مدد نیروی برق حاصل از نیروگاه های اتمی تحقق یابد.
قرار بود آب حاصل از این طرح هم به مصارف شهری و خانگی و رفع کمبودهای موجود در شهرها و روستاهای سواحل جنوبی کشور برسد به هم به مصارف صنعتی و کشاورزی.
هدف نهایی و طویل‌المدت ما این بود که سطح اراضی زیر کشت را از ۲.۷ میلیون هکتار به ۱۵ میلیون هکتار برسانیم و برای نیل به این منظور لازم بود که هم نیرو و هم آب کافی در اختیار باشد.
تولید نیروی برق ایران در سال های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷ از ۲.۳۸۸ میلیون کیلووات ساعت به بیش از ۲۰ میلیارد کیلووات ساعت و ظرفیت نصب شده مراکز تولید برق، از ۸۵۰ مگاوات به ۷۵۰۰ مگاوات رسید و قرار بود در سال های ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ ، ۲۴۰۰ مگاوات تولید برق از نیروگاههای اتمی نیز به این رقم اضافه شود. برنامه نهایی ما آن بود که طی بیست سال آینده ۲۵۰۰ مگاوات برق اتمی تولید کنیم.
ملاحظه می‌شود ارزش اتهاماتی که در زمینه عدم توجه کافی به کشاورزی نسبت به سیاست من وارد آمد تا چه اندازه بود. در کشوری که با کمبود آب مواجه است لازم آن بود که ابتدا سرمایه گذاری های سنگین و عمده در این قسمت انجام شود و آنچه در توان بود انجام شد.
